ورم معده چیست؟ آیا تا به حال احساس سوزش، درد یا سنگینی در معده داشته‌اید که مدتی طولانی ادامه داشته باشد؟ این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از ورم معده باشد، عارضه‌ای که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند اما کمتر به دلایل و راه‌های درمان آن توجه دارند.
ورم معده به التهاب دیواره داخلی معده گفته می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله استرس، مصرف برخی داروها، عادات غذایی نامناسب یا عفونت باکتریایی ایجاد شود.
اگر می‌خواهید بدانید که چه عواملی باعث این مشکل می‌شوند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری یا درمان کرد، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
ورم معده چیست؟
ورم معده یا گاستریت به التهاب، تحریک یا فرسایش لایه‌ی داخلی معده (مخاط معده) گفته می‌شود. این التهاب می‌تواند به‌صورت ناگهانی (حاد) یا به‌آرامی و در طول زمان (مزمن) ایجاد شود. ورم معده ممکن است به دلیل عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین، استرس، مصرف الکل، رژیم غذایی نامناسب و برخی بیماری‌های خودایمنی رخ دهد.
علائم آن شامل درد معده، سوزش سر دل، تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی و احساس سیری زودهنگام است. در برخی موارد، اگر درمان نشود، می‌تواند به زخم معده یا حتی افزایش خطر سرطان معده منجر شود. درمان ورم معده معمولاً شامل تغییر سبک زندگی، مصرف دارو برای ورم معده و در موارد خاص، درمان عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها است.
علت بروز ورم معده
علت بروز ورم معده می‌تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد که باعث التهاب دیواره داخلی معده می‌شوند. برخی از مهم‌ترین عوامل عبارت‌اند از:
۱. عفونت باکتریایی
باکتری هلیکوباکتر پیلوری یکی از شایع‌ترین علل ورم معده است. این باکتری در مخاط معده زندگی کرده و باعث التهاب و در مواردی زخم معده می‌شود.
۲. مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین می‌توانند به مرور زمان به دیواره معده آسیب زده و باعث ورم معده شوند.
۳. استرس و اضطراب
استرس شدید جسمی یا روحی، مانند جراحی‌های بزرگ، آسیب‌های شدید یا بیماری‌های مزمن، می‌تواند باعث افزایش ترشح اسید معده و در نتیجه ورم معده شود.
۴. مصرف بیش از حد الکل و سیگار
الکل و نیکوتین می‌توانند به پوشش داخلی معده آسیب رسانده و موجب التهاب و تحریک آن شوند.
۵. رژیم غذایی نامناسب
مصرف غذاهای تند، چرب، شور یا اسیدی به‌طور مداوم می‌تواند معده را تحریک کرده و منجر به ورم معده شود.
۶. بیماری‌های خودایمنی
در برخی افراد، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های معده حمله کرده و باعث التهاب و تحلیل رفتن مخاط معده می‌شود که به آن گاستریت خودایمنی گفته می‌شود.
۷. ریفلاکس صفراوی
زمانی که صفرا از روده کوچک به معده بازمی‌گردد، می‌تواند به دیواره معده آسیب زده و موجب ورم معده شود.
۸. عفونت‌های ویروسی و قارچی
در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، برخی عفونت‌های ویروسی مانند سیتومگالوویروس و عفونت‌های قارچی ممکن است باعث گاستریت شوند.
علائم ورم معده
علائم ورم معده بسته به شدت و علت آن می‌توانند متفاوت باشند. برخی افراد ممکن است علائم خفیفی داشته باشند، در حالی که در برخی دیگر، نشانه‌ها شدیدتر و آزاردهنده‌تر هستند. در ادامه مهم‌ترین علائم ورم معده را بررسی می‌کنیم:
۱. درد یا سوزش در قسمت بالای شکم (اپیگاستریک)
یکی از شایع‌ترین علائم ورم معده، احساس درد، سوزش یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم است که ممکن است پس از غذا خوردن تشدید شود یا بهبود یابد.
۲. احساس سیری زودرس
افراد مبتلا به ورم معده معمولاً پس از مصرف مقدار کمی غذا احساس سیری می‌کنند، حتی اگر گرسنه باشند.
۳. تهوع و استفراغ
در برخی موارد، ورم معده می‌تواند باعث حالت تهوع مداوم یا حتی استفراغ شود که ممکن است همراه با خون یا ماده‌ای تیره‌رنگ باشد.
۴. نفخ و احساس پری شکم
التهاب معده می‌تواند باعث تجمع گاز در معده شده و فرد احساس سنگینی یا نفخ کند.
۵. سوءهاضمه و آروغ زدن مکرر
ورم معده می‌تواند باعث اختلال در هضم غذا شده و علائمی مانند آروغ زدن، سوزش سر دل و رفلاکس اسیدی ایجاد کند.
۶. کاهش اشتها
به دلیل درد و ناراحتی معده، برخی از افراد ممکن است اشتهای خود را از دست بدهند.
۷. مدفوع تیره یا وجود خون در استفراغ
در موارد شدید، ممکن است خونریزی داخلی رخ دهد که می‌تواند باعث تیره شدن مدفوع (مانند قیر) یا وجود خون در استفراغ شود. این علامت نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
تشخیص ورم معده چگونه است؟
بهترین دکتر گوارش و کبد در تهران برای تشخیص ورم معده (گاستریت) از ترکیبی از روش‌های بررسی علائم، آزمایش‌های پزشکی و گاهی روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. در ادامه مهم‌ترین روش‌های تشخیصی آورده شده است:
۱. بررسی سابقه پزشکی و علائم
پزشک ابتدا درباره علائم بیمار، عادات غذایی، مصرف داروها (مانند آسپرین و ایبوپروفن)، میزان استرس، سابقه مصرف الکل و سیگار و هرگونه بیماری زمینه‌ای سوال می‌پرسد.
۲. معاینه فیزیکی
در برخی موارد، پزشک با لمس شکم بررسی می‌کند که آیا بیمار در ناحیه بالای معده (اپیگاستریک) احساس درد یا حساسیت دارد.
۳. آزمایش‌های تشخیصی
تشخیص ورم معده روش‌های متفاوتی دارد که عبارتند از:
🔹 آزمایش خون
- بررسی کم‌خونی (که ممکن است نشانه خونریزی داخلی ناشی از ورم معده باشد).
- بررسی عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری از طریق آنتی‌بادی‌های موجود در خون.
🔹 آزمایش مدفوع (آزمایش خون مخفی در مدفوع – FOBT)
- بررسی وجود خون در مدفوع که می‌تواند نشان‌دهنده خونریزی از معده باشد.
🔹 آزمایش تنفسی اوره (Urea Breath Test)
- برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری، بیمار یک محلول حاوی اوره را می‌نوشد و سپس هوای بازدم او بررسی می‌شود.
🔹 آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (EGD)
- رایج‌ترین روش برای بررسی دقیق معده، که در آن پزشک یک لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین (آندوسکوپ) را از طریق دهان وارد مری و معده می‌کند تا التهاب، زخم یا خونریزی را بررسی کند.
- در حین آندوسکوپی معده ممکن است نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام شود تا احتمال عفونت یا دیگر بیماری‌های معده بررسی شود.
🔹 تصویربرداری با اشعه ایکس (بلع باریم)
- در برخی موارد، بیمار محلول باریم را می‌نوشد و سپس تصویربرداری انجام می‌شود تا مشکلات معده بررسی شوند.
چه افرادی بیشتر در معرض ورم معده هستند؟
برخی از افراد به دلیل سبک زندگی، شرایط پزشکی یا عادات خاص، بیشتر از دیگران در معرض ورم معده قرار دارند. در ادامه گروه‌هایی که بیشتر در معرض این مشکل هستند را بررسی می‌کنیم:
۱. افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری
🔹 این باکتری یکی از شایع‌ترین دلایل ورم معده است و بسیاری از افراد بدون اطلاع، آن را در معده خود دارند.
۲. کسانی که به‌طور مداوم از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده می‌کنند
🔹 افرادی که به دلایل مختلف مانند آرتروز یا سردردهای مزمن از داروهایی مثل ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض التهاب معده هستند.
۳. افراد تحت استرس شدید و طولانی‌مدت
🔹 استرس و اضطراب مداوم باعث افزایش تولید اسید معده شده و احتمال آسیب به دیواره معده را افزایش می‌دهد.
۴. افراد سیگاری و مصرف‌کنندگان الکل
🔹 نیکوتین موجود در سیگار و الکل می‌توانند به مخاط معده آسیب رسانده و آن را مستعد التهاب و زخم کنند.
۵. کسانی که رژیم غذایی ناسالم دارند
🔹 مصرف بیش از حد غذاهای تند، چرب، سرخ‌کرده، شور، فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های گازدار یا کافئین‌دار می‌تواند باعث تحریک معده شود.
۶. افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی
🔹 در برخی افراد، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های معده حمله می‌کند که منجر به گاستریت خودایمنی می‌شود. این مشکل در افراد مبتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۱ و تیروئیدیت هاشیموتو شایع‌تر است.
۷. سالمندان
🔹 با افزایش سن، مخاط معده نازک‌تر می‌شود و معده نسبت به عوامل تحریک‌کننده حساس‌تر شده و بیشتر در معرض التهاب قرار می‌گیرد.
۸. افرادی که تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند
🔹 این روش‌های درمانی می‌توانند به سلول‌های معده آسیب زده و باعث ورم معده شوند.
۹. کسانی که دچار ریفلاکس صفراوی هستند
🔹 بازگشت صفرا از روده کوچک به معده می‌تواند باعث التهاب مزمن معده شود.
نتیجه گیری
ورم معده یک بیماری شایع اما قابل‌کنترل است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند مصرف داروهای ضدالتهابی، استرس، تغذیه نامناسب و سبک زندگی ناسالم ایجاد شود. اگرچه در بسیاری از موارد علائم آن خفیف و موقتی هستند، اما در صورت عدم درمان، ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند زخم معده یا خونریزی داخلی منجر شود. بنابراین، توجه به علائم، اصلاح سبک زندگی، پرهیز از عوامل تحریک‌کننده و مراجعه به پزشک در صورت تداوم ناراحتی، می‌تواند به پیشگیری و درمان این بیماری کمک کند.
